Odcinek lędźwiowy kręgosłupa

Krążek międzykręgowy (dysk) to struktura złożona z trzech składników: wewnętrznego jądra miażdżystego, zewnętrznego pierścienia włóknistego oraz płytek granicznych, które umocowują dyski do przyległych kręgów. Przepukliny dysków występują, gdy część lub całość jądra miażdżystego uwypukla się przez pierścień włóknisty. Proces ten może mieć charakter ostry lub bardziej przewlekły. Przewlekłe przepukliny występują, gdy krążek międzykręgowy ulega zwyrodnieniu i wysychaniu (dehydratacji) jako część naturalnego procesu starzenia; zazwyczaj prowadzi to do objawów o powolnym lub stopniowym początku, które mają tendencję do bycia mniej nasilonymi. W przeciwieństwie, ostre przepukliny zazwyczaj są wynikiem urazu, co prowadzi do uwypuklenia się jądra miażdżystego przez defekt w pierścieniu włóknistym. Ten uraz zwykle skutkuje nagłym początkiem bardziej nasilonych objawów w porównaniu do przepuklin przewlekłych. Przepukliny są bardziej prawdopodobne w okolicy tylno-bczonej, gdzie pierścień włóknisty jest cieńszy i nie posiada strukturalnego wsparcia ze strony więzadła podłużnego kręgosłupa. Ze względu na bliskość przepukliny do przechodzącego korzenia nerwowego, przepuklina uciskająca korzeń szyjny przy jego wyjściu może skutkować radykulopatią w związanej z nim dermatomie lub miotomie – zaburzając odpowiednio czucie lub siłę mięśni.

Radikulopatia jest to schorzeniem wywołanym uszkodzeniem lub dysfunkcją jednego lub więcej korzeni nerwowych. Charakteryzuje się przede wszystkim zaburzeniem przewodzenia nerwowego i objawami neurologicznymi, takimi jak drętwienie, mrowienie, osłabienie mięśniowe, czy zaburzenia czucia w obszarze unerwianym przez dotknięty korzeń nerwowy. Radikulopatia niekoniecznie musi być związana z bólem.

Ból korzeniowy (rwa kulszowa) jest to ból, który rozchodzi się wzdłuż drogi korzenia nerwowego, często opisywany jako ostry, kłując lub palący. Ból korzeniowy jest często skutkiem ucisku na korzeń nerwowy, na przykład przez przepuklinę dyskową. W przeciwieństwie do radikulopatii, ból korzeniowy skupia się głównie na doświadczeniu bólu, a nie na objawach neurologicznych.

Każdy stan powodujący ucisk lub podrażnienie korzenia nerwu rdzeniowego może prowadzić do objawów korzeniowych. U młodszych pacjentów, zazwyczaj w trzeciej i czwartej dekadzie życia, urazy dysku i przepukliny są najczęstszymi przyczynami bólu korzeniowego. Wraz z postępującym starzeniem się organizmu – ból korzeniowy lub radikulopatie zwykle wynikają z zawężenia otworu międzykręgowego na skutek zmian zwyrodnieniowych i zmian stenotycznych. W niemal wszystkich przypadkach radikulopatii lędźwiowej kluczowym elementem patofizjologicznym jest zapalenie. Może ono wynikać z ostrej przepukliny sąsiedniego dysku lędźwiowego, który następnie uciska na korzeń nerwu. 

Stenoza kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym, będąca zwężeniem przestrzeni przez którą przechodzi rdzeń kręgowy i korzenie nerwowe, jest częstym schorzeniem dotykającym głównie osób starszych, jako wynik procesów zwyrodnieniowych kręgosłupa. Objawia się bólem, drętwieniem, osłabieniem mięśni w nogach oraz trudnościami w chodzeniu, a jej zaawansowanie może prowadzić do znaczących ograniczeń w mobilności i jakości życia, wymagając interwencji medycznej, takiej jak leczenie zachowawcze lub chirurgiczne, w zależności od ciężkości i postępu schorzenia.

Patofizjologia stenozy kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym związana jest z postępującymi zmianami zwyrodnieniowymi, które obejmują powiększanie się stawów międzywyrostkowych, zgrubienie więzadeł i utratę wysokości krążków międzykręgowych, prowadząc do zwężenia kanału kręgowego i ucisku na struktury nerwowe. W zaawansowanych przypadkach, stenoza może doprowadzić do zespołu ogona końskiego, stanu charakteryzującego się uciskiem na dolne korzenie nerwowe w kanale kręgowym, manifestującym się silnym bólem, zaburzeniami czucia, dysfunkcją pęcherza i odbytu, oraz, w skrajnych przypadkach, paraliżem kończyn dolnych, co wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej.

Patologie stawów międzykręgowych w odcinku lędźwiowym, nazywane również jako spondyloartroza lędźwiowa, są częstymi schorzeniami wpływającymi na jakość życia, zwłaszcza w populacji starszej. Mechanizmy powstawania tych patologii są złożone i często wiążą się z procesami zwyrodnieniowymi, które obejmują stopniową utratę chrząstki stawowej, wzrost tkanki kostnej w postaci osteofitów, a także zgrubienie i zwłóknienie struktur więzadłowych. Patofizjologia tego stanu opiera się na zwiększonym obciążeniu i nacisku na stawy międzykręgowe, co prowadzi do ich stopniowego zużycia i zniszczenia. Objawy patologii stawów międzykręgowych mogą być różnorodne, jednak najczęściej obejmują ból w dolnej części pleców, który może promieniować do nóg, sztywność oraz ograniczenie ruchomości, zwłaszcza po długotrwałym siedzeniu czy staniu. W niektórych przypadkach, zaawansowane zwyrodnienie może prowadzić do ucisku na korzenie nerwowe, co objawia się bólem promieniującym, drętwieniem lub osłabieniem w kończynach dolnych. Diagnostyka i leczenie tych schorzeń wymaga holistycznego podejścia, obejmującego zarówno metody obrazowania medycznego, takie jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa, jak i interwencje terapeutyczne, w tym leczenie farmakologiczne, fizjoterapię oraz w niektórych przypadkach, procedury chirurgiczne.

Zespół posturalny odcinka lędźwiowego to stan wynikający z długotrwałej nieprawidłowej pozycji, prowadzący do przeciążeń i dyskomfortu w dolnej części pleców. Jego głównymi przyczynami są siedzący tryb życia, nieergonomiczne warunki pracy oraz słaba kondycja mięśniowa, zwłaszcza w obszarze brzucha i pleców, co skutkuje nierównomiernym rozkładem obciążenia na struktury kręgosłupa. Patofizjologia tego zespołu obejmuje przewlekłe napięcie i przeciążenie mięśni oraz stawów, co może prowadzić do ich przewlekłego bólu, dysfunkcji i stopniowego zwyrodnienia. Objawy zespołu posturalnego lędźwiowego obejmują przewlekły ból pleców, który nasila się po długotrwałym siedzeniu lub staniu, a łagodnieje podczas ruchu, sztywność oraz ograniczenie zakresu ruchu, a także uczucie zmęczenia i napięcia w dolnej części pleców. Długofalowe skutki mogą obejmować zmiany zwyrodnieniowe w stawach i krążkach międzykręgowych. Diagnostyka opiera się na wywiadzie medycznym i badaniu fizykalnym, a leczenie wymaga kompleksowego podejścia, w tym korekcji postawy, wzmacniania mięśni stabilizujących kręgosłup, technik relaksacyjnych i fizjoterapii. W zaawansowanych przypadkach konieczna może być konsultacja z ortopedą lub chirurgiem kręgosłupa.

Urazy odcinka lędźwiowego kręgosłupa, obejmujące złamania, stany zapalne i uszkodzenia mięśni, stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia, mogące prowadzić do trwałych dysfunkcji i wymagające natychmiastowej interwencji medycznej. Złamania kręgów w obrębie kręgosłupa lędźwiowego często są wynikiem gwałtownych wypadków, takich jak upadki z wysokości, urazy sportowe czy wypadki samochodowe, i mogą zagrażać integralności struktur nerwowych. Stany zapalne w obrębie odcinka lędźwiowego, takie jak zapalenie stawów czy trzonów kręgów, mogą prowadzić do bólu, sztywności i ograniczenia ruchomości. Uszkodzenia mięśni, wynikające z nadwyrężenia lub urazu bezpośredniego, manifestują się bólem, obrzękiem i ograniczeniem ruchów, często utrudniając codzienne funkcjonowanie. Wszystkie te urazy wymagają kompleksowej oceny i leczenia, często z udziałem specjalistów takich jak ortopedzi, neurochirurdzy czy fizjoterapeuci, aby zapewnić właściwą rekonwalescencję i uniknąć długotrwałych komplikacji.