Staw ramienny

Patologie stożka rotatorów, czyli zespołu głębokich mięśni i ścięgien odpowiedzialnych za stabilizację i ruchy w stawie ramiennym, są częstym źródłem dyskomfortu i dysfunkcji barku. Naderwania lub zerwania ścięgien stożka rotatorów mogą wynikać z ostrych urazów lub przewlekłego przeciążenia, szczególnie u sportowców i osób wykonujących prace fizyczne. Entezopatie, czyli zapalenia miejsc przyczepu ścięgien, oraz tendinopatie (patologie bezpośrednio w obrębie ścięgien), stanowiące przewlekłe zmiany zwyrodnieniowe w ścięgnach, często są wynikiem długotrwałego przeciążenia barku, nieprawidłowej biomechaniki stawu ramiennego lub starzenia się tkanek. Symptomatologia tych patologii obejmuje ból, zwłaszcza przy ruchach w końcowym zakresie ruchu i obciążaniu stawu, ograniczenie zakresu ruchu, osłabienie i często uczucie sztywności w obrębie barku. W zaawansowanych przypadkach, uszkodzenia mogą prowadzić do chronicznego bólu i znacznej utraty funkcji. Diagnoza opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu klinicznym oraz metodach obrazowania, takich jak ultrasonografia czy rezonans magnetyczny. Leczenie zależy od stopnia uszkodzenia i może obejmować terapie zachowawcze, takie jak fizjoterapia, ćwiczenia wzmacniające, terapie manualne, a w cięższych przypadkach interwencje chirurgiczne mające na celu rekonstrukcję ścięgna czy dekompresję stawu. Wczesna diagnoza i kompleksowe leczenie są kluczowe dla zapobiegania dalszym komplikacjom i powrotu do pełnej funkcjonalności.

Stany zapalne kaletek w rejonie obręczy barkowej są złożonym fenonenem, obejmując zarówno aspekty mechaniczne, jak i reakcje patofizjologiczne. Kaletka maziowa, będąca małym “workiem” wypełnionym płynem, działa jako amortyzator i umożliwia płynny ruch między strukturami stawu ramiennego. Zapalenie kaletki może być spowodowane nadmiernym tarciem lub ciągłym uciskiem, często w wyniku powtarzających się ruchów nad głową, co prowadzi do mikrourazów i wtórnego stanu zapalnego. Proces zapalny obejmuje zwiększoną produkcję płynu w kaletce, co prowadzi do jej obrzęku i bolesności. Napięte mięśnie i ścięgna wokół stawu ramiennego mogą dodatkowo przyczyniać się do zwiększonego ucisku na kaletkę, pogarszając stan zapalny.

W dłuższej perspektywie, przewlekłe zapalenie kaletki może prowadzić do zwapnień w obrębie kaletki maziowej, co może dalej zaostrzać ból i ograniczać ruchomość stawu. Patofizjologia tego stanu może być również powiązana z innymi schorzeniami barku, takimi jak zespół ciasnoty podbarkowej, gdzie zwężenie przestrzeni między wyrostkiem barkowym a głową kości ramiennej powoduje dodatkowy ucisk na kaletkę. Z czasem, ciągły proces zapalny i ucisk może prowadzić do uszkodzenia otaczających struktur, w tym ścięgien i mięśni, co może skomplikować leczenie i wydłużyć czas rekonwalescencji. Dlatego wczesna diagnoza i kompleksowe podejście do leczenia są kluczowe dla ograniczenia długotrwałych skutków zapalenia kaletki i zapobiegania dalszym komplikacjom.

Uszkodzenie obrąbka stawu ramiennego może przybierać różne formy i łatwo je ze sobą pomylić. Dlatego ważne jest, aby dokładnie omówić z lekarzem rodzaj doznanej kontuzji. Pierwszy typ uszkodzenia to oderwanie obrąbka od tkanki kostnej. Zazwyczaj wiąże się to z urazem stawu, w którym doszło do podwichnięcia lub zwichnięcia. Czasami taki rodzaj uszkodzenia występuje, a osoba nie zdaje sobie sprawy, że bark uległ zwichnięciu i samoistnej repozycji.

Drugi typ uszkodzenia obrąbka polega na pęknięciach w samej strukturze obrąbka. Z biegiem czasu krawędź obrąbka stawu może stać się postrzępiona, przez co nie jest gładka i jednorodna. Tego rodzaju uszkodzenia są dość powszechne i rzadko powodują objawy. Często występują u osób starszych (powyżej 40 roku życia). Czasami obrąbek może mieć duże pęknięcie, w którym część obrąbka dostaje się do stawu i powoduje klikanie oraz zacinanie, gdy głowa kości ramiennej porusza się w panewce. 

Trzeci typ uszkodzenia obrąbka występuje w obszarze, gdzie ścięgno mięśnia dwugłowego ramienia przyczepia się do górnej części panewki. Panewkę można podzielić na cztery regiony: przedni, tylny, górny i dolny.

Ścięgno mięśnia dwugłowego ramienia przyczepia się w górnej części, gdzie łączy się z obrąbkiem stawowym. Obrąbek biegnie stamtąd wokół stawu, zarówno w kierunku przednim, jak i tylnym. Uraz w tym miejscu może być łagodny lub poważny. Uraz zwykle obejmuje ścięgno i obrąbek, ponieważ znajduje się on w górnej części panewki i ponieważ może wpływać na przyczepy obrąbka przednie i tylne w miejscu, gdzie przyczepia się ścięgno mięśnia dwugłowe ramienia w tym regionie, skrót lub akronim dla tego urazu to SLAP (Superior Labrum Anterior and Posterior).

W przypadku osteoartrozy stawu ramiennego, znanej również jako zwyrodnieniowa choroba stawów, dochodzi do stopniowej degradacji chrząstki i innych tkanek stawowych. Tarcie mechaniczne w stawie wzrasta, ból nasila się, a mobilność i funkcja stawu stopniowo maleją. Osteoartroza stawu ramiennego nie jest tak powszechna jak osteoartroza biodra czy kolana, ale szacuje się, że prawie 1 na 3 osoby powyżej 60 roku życia do pewnego stopnia cierpi na tę dolegliwość. Osteoartroza barku może być pierwotna lub wtórna.

Pierwotna osteoartroza nie ma określonej przyczyny, ale wiąże się z wiekiem, genetyką i płcią. Zwykle występuje u osób powyżej 50. roku życia, częściej dotykając kobiet. Wtórna osteoartroza ma znane przyczyny lub czynniki wpływające, takie jak wcześniejsze urazy, historia zwichnięć barku, infekcje czy zerwania w obrębie stożka rotatorów. Pewne aktywności zawodowe, takie jak ciężkie prace budowlane, czy udział w sporcie zawodowym, również zwiększają ryzyko rozwoju osteoartrozy. Ból jest najczęstszym objawem. Ból nasila się podczas aktywności i pogarsza z biegiem czasu. W miarę postępu choroby ból utrzymuje się nawet w spoczynku i zaczyna zakłócać sen.  Inne typowe objawy to ograniczenie ruchu i sztywność: Może dojść do utraty zakresu ruchu i odczuwania sztywności, co utrudnia wykonywanie codziennych czynności, takich jak podnoszenie ręki do umycia włosów czy sięganie po przedmioty z półki. Częstym objawem jest również krepitacja: słyszalne i odczuwalne są odgłosy i uczucie zgrzytania i klikania podczas poruszania barkiem.

Złamania i zwichnięcia w obrębie stawu ramiennego są często wynikiem urazów o wysokiej energii, takich jak upadki na wyprostowaną kończyne górną, wypadki sportowe lub komunikacyjne, gdzie siła działająca na staw jest na tyle duża, że przekracza wytrzymałość struktur kostnych lub więzadłowych. Mechanizm urazu zazwyczaj obejmuje bezpośredni nacisk na bark lub nagłe, gwałtowne ruchy, które przekraczają fizjologiczny zakres ruchu stawu. W przypadku złamań, najczęściej dochodzi do uszkodzenia kości ramiennej, obojczyka lub łopatki, co może prowadzić do przemieszczenia fragmentów kostnych i ucisku na otaczające tkanki miękkie. Natomiast zwichnięcie stawu ramiennego występuje, gdy głowa kości ramiennej opuszcza panewkę stawową, co może uszkodzić obrąbek stawowy, ścięgna czy mięśnie stożka rotatorów.

Patofizjologia tych urazów obejmuje nie tylko uszkodzenie mechaniczne, ale także wtórne procesy zapalne i obrzęk w rejonie uszkodzenia. Objawy zależą od rodzaju i nasilenia urazu, ale najczęściej obejmują silny ból, widoczne deformacje, obrzęk, siniaki oraz ograniczenie ruchomości w stawie. W sytuacji zwichnięć, bark może wyglądać na zniekształcony, a pacjent często utrzymuje rękę w wymuszonej pozycji, starając się złagodzić ból.

Diagnoza opiera się na badaniu fizykalnym oraz potwierdzeniu za pomocą badań obrazowych, takich jak rentgen czy rezonans magnetyczny. Leczenie złamań i zwichnięć stawu ramiennego może być zachowawcze, polegające na unieruchomieniu i rehabilitacji, lub chirurgiczne, zwłaszcza w przypadkach poważnych przemieszczeń kostnych lub uszkodzenia struktur miękkich. Wczesna i odpowiednia interwencja jest kluczowa dla zapobiegania długotrwałym komplikacjom i zapewnienia skutecznej rekonwalescencji.

Zarostowe zapalenie torebki stawowej, potocznie nazywane “zamrożonym barkiem” lub “frozen shoulder”, jest stanem charakteryzującym się bolesnością, sztywnością i znacznym ograniczeniem ruchomości w stawie ramiennym. Mechanizm powstawania tej patologii nie jest do końca jasny, ale uważa się, że przewlekły stan zapalny torebki stawowej prowadzi do zwłóknienia i skrócenia tkanki, co z kolei powoduje ograniczenie zakresu ruchu. Proces ten często rozwija się stopniowo i może być związany z innymi stanami zdrowia, takimi jak cukrzyca, choroby tarczycy lub urazy barku.

Patofizjologia tego schorzenia obejmuje trzy fazy: “zamrażania”, “zamrożenia” i “odmrażania”. W fazie “zamrażania” pacjenci doświadczają narastającego bólu i stopniowego ograniczenia ruchomości. W fazie “zamrożenia” ból może ustąpić, ale sztywność i ograniczenie ruchów pozostają znaczące. Ostatnia faza, “odmrażanie”, charakteryzuje się stopniowym powrotem ruchomości, choć pełna funkcjonalność barku może nie zostać w pełni przywrócona.

Objawy “zamrożonego barku” obejmują przede wszystkim ból, który jest najintensywniejszy w nocy i przy ruchach barku, oraz ograniczenie ruchomości, szczególnie przy ruchach rotacyjnych i unoszeniu ręki. Diagnoza opiera się na badaniu klinicznym oraz wykluczeniu innych przyczyn bólu i ograniczenia ruchomości, takich jak uszkodzenia stożka rotatorów czy artroza.

Leczenie zarostowego zapalenia torebki stawowej jest długotrwałe i obejmuje głównie metody zachowawcze, takie jak fizjoterapia, ćwiczenia rozciągające i wzmacniające, terapia manualna oraz leczenie farmakologiczne (niesterydowe leki przeciwzapalne, zastrzyki kortykosteroidowe). W skrajnych przypadkach, gdy oddziaływania fizjoterapeutyczne i leczenie farmakologiczne nie przynoszą oczekiwanych efektów, może być rozważana interwencja chirurgiczna w celu uwolnienia torebki stawowej. Ważne jest podejście wielodyscyplinarne i cierpliwość, ponieważ proces leczenia może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat.